Van Yambo Ouologuem had ik voor 2023 nog nooit gehoord. Een roman als Le devoir de violence (1968) had ik zéker nog nooit gelezen. Het verhaal kolkte, leek soms uit zijn voegen te barsten en had een tegelijk betoverende en ontmoedigende uitwerking op me. Dit boek was hard, dan weer lyrisch, dit boek had ambitie – en die ambitie spat ook af van de vertaling van Martine Woudt en Gertrud Maes. Hoe ze meebewegen met Ouologuems meanderende zinnen en afwisselen tussen bondigheid, ambtelijke taal of de gestapelde metaforen en stijlfiguren in de passages waarin de emoties hoog oplopen. De Nederlandse tekst is rijk, zowel inhoudelijk als stilistisch. Hoewel ik de vertaling niet aan een gedetailleerde vergelijking heb onderworpen, maakt die net zoveel indruk als toen ik het origineel las. De onvermijdelijkheid van geweld is in vele opzichten een wonderlijke roman, die een al even wonderlijke reis heeft afgelegd. Ik breek hier een lans – of speer – voor dit verhaal van epische proporties, én de vertaling daarvan.
Bekroond, verguisd, verdwenen
Le devoir de violence is het debuut van de uit Mali afkomstige schrijver Yambo Ouologuem (1940-2017). Het boek gooit bij het verschijnen in 1968 hoge ogen: Le Monde noemt de auteur ervan ‘l’un des rares intellectuels d’envergure internationale que l’Afrique noire ait donnés au monde’1 en het is de eerste keer dat een zwarte schrijver de Prix Renaudot wint. Maar dan beginnen de problemen: Ouologuem wordt beschuldigd van plagiaat. Zijn roman zou wel erg veel gelijkenissen vertonen met It’s a Battlefield van Graham Greene en De laatste der rechtvaardigen van André Schwarz-Bart. Hoewel hij nog een essaybundel (Lettre à la France nègre, 1969) en een erotische roman (Les mille et unes bibles du sexe, 1969) publiceert, kleeft er een smet aan de auteur. Hij keert zich af van de westerse pers en trekt zich voorgoed terug.