In het najaar van 2025 verschijnt voor het eerst een complete Nederlandse uitgave van de overgeleverde brieven van de Romeinse redenaar, politicus, denker en soms ook dichter en vertaler Marcus Tullius Cicero, onder de titel Ik en Rome: Alle brieven (Van Oorschot). De ruwweg duizend brieven werden vertaald door een team van zeven vertalers (Jan Bloemendal, Daan den Hengst, Vincent Hunink, John Nagelkerken, Rogier van der Wal en ondergetekenden) en er werd een aantal bestaande vertalingen bewerkt. Dit alles onder redactie van Piet Gerbrandy en Daan den Hengst.
Hieronder willen we graag stilstaan bij een aantal worstelingen, een belangrijke vorm van vertaalplezier, die wij als beginnende vertalers in dit project hebben ondervonden. Die hadden voor ons, met onze gedegen filologische achtergrond, alles te maken met de ontworsteling aan het Latijn. Want hoewel we als classici vaak geneigd zijn om te denken dat ‘vertalen’ een essentieel onderdeel is van ons vak, heeft de manier van vertalen die je op de middelbare school of tijdens een opleiding klassieke talen aanleert eigenlijk maar weinig te maken met literair vertalen. Het gaat daarbij wel om het omzetten van een stuk Griekse of Latijnse tekst in het Nederlands, maar die transformatie heeft vooral als doel om je docent te laten zien dat je de te vertalen tekst grammaticaal correct geanalyseerd hebt. De grammaticale structuur van het Latijn of het Grieks, die voor veel classici ook nog eens een soort volmaaktheid uitstraalt en een van de hoofdingrediënten is van hun opleiding, moet je daarbij als het ware door een verwrongen vorm van het Nederlands heen laten klinken. De classicus die een tekst wil gaan vertalen, begint instinctief en wellicht enigszins geïntimideerd bij dit vertrekpunt. Meer nog dan bij andere vreemde, maar nog levende talen ligt dan de valkuil van het woord-voor-woordvertalen op de loer. Dat maakt de stap naar een goed leesbare en mooie Nederlandse tekst misschien wel extra groot. Hier volgen daarom wat reflecties op een paar lastige aspecten van (deze) Latijnse brieven en de ‘ongymnasiale’ vertaaltransformaties die we erop hebben losgelaten.