In het recente Braziliënummer van Armada, tijdschrift voor wereldliteratuur verwees gerenommeerd vertaler uit het Portugees Harrie Lemmens in een interview met Tycho Maas, gevraagd naar zijn ideeën over de toekomst van het vertalersvak, naar een column die hij op 1 december 2023 had gepubliceerd op de website van Zuca Magazine. In dit cursiefje legt Lemmens de lezer vier vertalingen voor van het beroemdste sonnet uit de Portugese literatuur, het op naam van de nationale dichter Luís Vaz de Camões (ca. 1524-1580) overgeleverde gedicht ‘Alma minha gentil, que te partiste’. De eerste vertaling is van zijn eigen hand, de tweede is van August Willemsen, de derde is vervaardigd via Google Vertalen en de vierde middels DeepL. De slotsom van Lemmens’ experiment: ‘Er is, prijs ik ons gelukkig, waarde collegae, nog een lange weg te gaan voordat wij toe zijn aan een omscholingscursus. Halleluja!’
Op de dag waarop ik deze reactie op Lemmens’ cursiefje tik, is er net een artikel in de Volkskrant verschenen over de manieren waarop kunstmatige intelligentie de inhoud van ons werk beïnvloedt. Boven dat artikel van economieredacteur Marieke de Ruiter prijkt een citaat van Rik Ledder, directeur van reclamebureau TBWA\NEBOKO: ‘Uiteindelijk worden mensen niet vervangen door AI, maar door mensen die kunnen werken met AI.’
Deze zinsnede raakt aan de kern van wat er aan Lemmens’ experiment tekortschiet: een sonnet door rudimentaire vertaalprogrammatuur heenjassen, dat wil de meeste mensen nog wel lukken. Bij het werk van een prompter, iemand die er zijn beroep van maakt om kunstmatige intelligentie aan te sturen door middel van het geven van de juiste commando’s oftewel prompts, komt meer vernuft om de hoek kijken.