John Irving heeft de in Frankrijk succesvolle romanschrijver Yann Queffélec ooit gevraagd waarom hij eigenlijk niet meteen in het Engels schreef; dat vertelde de laatste tenminste eens waar ik bij was, een jaar of 25 geleden. Ik had de indruk dat Queffélec over die vraag geamuseerd en verontwaardigd tegelijk was.
Waaróm die vraag hem amuseerde en verontwaardigde, zei hij er niet bij, het leek hem vast vanzelfsprekend, iets wat geen toelichting behoefde. Want kan een schrijver gewoon zomaar van taal wisselen, is zijn taal niet alles wat hij heeft en alles wat hij nodig heeft om te schrijven, hoort de taal niet bij hem zoals zijn stem, is die niet onlosmakelijk met hem verbonden? En gaat het de pragmatische Amerikanen inderdaad alleen om het overbrengen van een inhoud, om iets te doen dus wat je desnoods ook zou klaarspelen in elke taal die je redelijk onder de knie hebt? En welke reden zou hij als Fransman kunnen hebben om over te stappen op het Engels? Daar zouden alleen snode economische motieven achter kunnen zitten, met andere woorden de hoop meer lezers te bereiken. En dat voor hem, een Fransman, wiens taal overal ter wereld wordt gesproken, in ieder geval op meerdere continenten! Dat een schrijver als Joseph Conrad zijn Poolse moedertaal opgaf en zijn romans in plaats daarvan in het Engels schreef, of dat een Algerijnse auteur als Assia Djebar haar boeken liever in het Frans dan in het Arabisch schreef, had Queffélec vermoedelijk niet zo gechoqueerd. Maar het idee om het Frans in te ruilen voor het Engels! Dat een schrijver de taal van een groter, ‘belangrijker’ land, of ook de taal van – meer of minder – gehate kolonisatoren overneemt, leek, vooral wanneer die, zoals in Algerije, lang de taal van de overheid en het onderwijs was, begrijpelijk. Maar het Frans, bij uitstek de taal van de verlichting en de beschaving, opgeven ten gunste van de wereld-, nee, wereldse taal Engels – zou dat niet gelijkstaan aan capitulatie?