Als we het origineel niet al kenden, zouden deze gedichten door kunnen gaan voor oorspronkelijk Nederlandse. Belleman trekt in zijn kloeke boek de sonnetten van Shakespeare helemaal naar onze tijd als hij betoogt dat de donkere dame aan wie de laatste sonnetten gericht zijn wellicht geen vrouw is, maar een man in travestie of misschien zelfs iemand voor wie geen plaats is in de traditionele genderverdeling. Belleman lokt de lezer steeds verder het dubbelzinnige spiegeltaalpaleis in van schijn en werkelijkheid, tot het haar of hem duizelt.
De jury koos voor de vertaling die het uitbundigst blijk geeft van creativiteit en originaliteit: een toonbeeld van vertalersmoed, wellicht zelfs van overmoed. Het werk van een vertaler die met oneindig veel aandacht en liefde voor het origineel ook vrijpostig met de tekst durft te spelen, eigenzinnige keuzes maakt en deze uiterst erudiet onderbouwt. Die de eerbiedwaardige bard ontdoet van het stof van eeuwen en hem tooit met groene blaadjes. De jury betoonde zich diep onder de indruk van de brille, durf en virtuositeit van Bas Belleman.
Het prijzengeld bedroeg dit jaar € 6000 en werd ter beschikking gesteld door Atlas Contact, Lebowski, Wereldbibliotheek, AFdH, Koppernik, Meridiaan Uitgevers, Singel Uitgeverijen en Van Oorschot. Zij dragen het vertaalde boek een warm hart toe en willen zo, in samenwerking met Stichting Filter, bijdragen aan een hogere waardering voor uitzonderlijke vertaalprestaties. De uitreiking werd mede mogelijk gemaakt door het Lirafonds.
De jury van de Filter Vertaalprijs 2021 bestond uit Jacqueline Hulst (voorzitter, vertaler Spaans), Hans Kloos (auteur, vertaler Engels en Zweeds, genomineerde voor de FVP 2020), Emilia Menkveld (vertaler Italiaans, namens de redactie van Filter), Jaap Scholten (auteur) en Ivo Smits (hoogleraar en vertaler Japans, namens de Stichting Filter).
De jury nomineerde naast Bas Belleman en zijn Shakespeares sonnetten verder
- Floor Borsboom voor Aan de lopende band van Joseph Ponthus (De Arbeiderspers)
- Jan Willem Reitsma voor Duizend manen van Sebastian Barry (Querido)
- Froukje Slofstra voor Romans van Ivan Toergenjev (Van Oorschot)
- Michaël Stoker voor Kroniek van een leven dat voorbijgaat van Fernando Pessoa (Van Oorschot)
In Shakespeares sonnetten laat Bas Belleman zien waarom William Shakespeare de grootste dichter aller tijden is. Deze 154 sonnetten zijn nooit meer overtroffen: ze zijn vulgair en diepzinnig, duister en kraakhelder, vol van liefde en seks, kolkend van wanhoop en waanzin. Ze lezen als bekentenissen, maar ook als radicale experimenten. De vertalingen zijn letterlijk waar het kan en vrij waar het moet. De uitgebreide aantekeningen onthullen in ieder sonnet subtiliteiten en dubbelzinnigheden: de vruchten van tien jaar lezen en vertalen. Deze tweetalige editie bevat ook het verhalende gedicht ‘A Lover’s Complaint’, dat in eerdere vertalingen vrijwel nooit werd opgenomen: een prachtig gedicht over een vrouw die werd verleid en haar hart voelde breken.
Bas Belleman (*1978) is dichter en vertaler. Hij recenseerde voor Trouw, De Groene Amsterdammer, Awater en Filosofie Magazine. Hij debuteerde met de bundel Nu nog volop ventilatoren (2003). In 2006 volgde zijn tweede bundel, Hout, en in 2014 De drift van Sneeuwwitje, ‘springlevende en verslavende poëzie’, aldus Het Friesch Dagblad. In 2012 verscheen Sonnetten voor de Donkere Dame, een vertaling en bespreking van de laatste 28 sonnetten van Shakespeare; in de met de Filter Vertaalprijs 2021 bekroonde uitgave staan alle 154 sonnetten, wederom voorzien van een uitgebreid commentaar.
Bas Belleman (foto: Sabine van Gils)
De Filter Vertaalprijs wordt toegekend door Stichting Filter. Voor meer informatie: info@tijdschrift-filter.nl.
Links naar documentatie:
Het juryrapport van de Filter Vertaalprijs 2021
Video van Bas Belleman die voorleest uit zijn vertaling
Video's van alle genomineerden die voorlezen uit hun vertaling
